Հայաստանի եւ Արցախի Մարդկային իրաւանց պաշտպաններուն յայտարարութիւնը

Մարտ 18-ին, Հայաստանի եւ Արցախի մարդկային իրաւանց պաշտպանները միասնաբար հրապարակած են ստորեւ տրուած յայտարարութիւնը՝ նշելով, թէ միջազգային դատական ատեաններու եւ այլ կառոյցներու մէջ Ազերպայճանի դէմ բողոքներէ հրաժարելու մասին Հայաստանի իշխանութիւններուն ըսածները խիստ մտահոգութիւն կը պատճառեն եւ նման քայլերը անդարմանելի վնաս կը հասցնեն Հայաստանի Հանրապետութեան ու հայ ժողովուրդին։ 

«1. Իշխանութեան բարձրագոյն մակարդակով կատարուած այդ յայտարարութիւնները բացարձակապէս անթոյլատրելի են:

2. Ադրբեջանի դէմ գանգատները ունեն Հայաստանի ու Արցախի Հայերի, առհասարակ հայ ժողովրդի իրաւունքների խախտումների համար միջազգային պատասխանատւութիւն ապահովելու ռազմավարական նպատակ: Դրանք անփոխարինելի միջոցներ են մեր հաւաքական ու անհատական իրաւունքների պաշտպանութեան եւ միջազգային արդարադատութեան համար:

3. Առանց միջազգային արդարադատութեան հնարաւոր չէ հասնել կայուն ու տեւական խաղաղութեան, ինչպէս նաեւ կանխել ադրբեջանական նորանոր ոտնձգութիւնները արդէն ուղղակի կերպով Հայաստանի Հանրապետութեան եւ նրա ժողովրդի դէմ` Հայաստանի ինքնիշխան տարածքների բռնագրաւման ձեւով ու այլ յանցանքներով:

4. Միջազգային ատեաններում առկայ այդ գործընթացները անհրաժեշտ քայլեր են նաեւ Արցախի ժողովրդի դէմ յանցագործութիւնների քննութեան եւ հաւաքական իրաւունքների պաշտպանութեան համար: Դրանք կարեւոր նշանակութիւն ունեն Արցախի ժողովրդի վերադարձի, Արցախում հոգեւոր-մշակութային ժառանգութեան, հանրային ու մասնաւոր սեփականութեան պաշտպանութեան եւ վերադարձից յետոյ այնտեղ միջազգային պաշտպանութեան գործիքակազմերի երաշխաւորումով անվտանգ ու արժանապատիւ կեանքի ապահովման հարցում:

5. Աւելին, ներկայացուած բողոքներով ու հայցերով Հայաստանի Հանրապետութիւնը յանձնառութիւն է ստանձնել միջազգային ատեաններում պաշտպանելու ադրբեջանական յանցագործութիւնների հետեւանքով տուժածների իրաւունքները, այդ թւում` բռնի տեղահանուած Արցախահայութեան գոյքային եւ այլ իրաւունքները: Դրա հետեւանքով մարդիկ զերծ են մնացել միջազգային դատական ատեաններ անհատական գանգատներ ներկայացնելուց, իսկ իրաւական պաշտպանութեան միջազգային միջոցներից Հայաստանի հրաժարուելու եւ դրանք քաղաքական հարթութիւն տեղափոխելու դէպքում որեւէ երաշխիք չկայ, որ Ադրբեջանը կը կատարի այդ պահանջները: Հետեւաբար, Հայաստանի ներկայացրած հայցերից հրաժարուելը անխուսափելիօրէն յանգեցնելու է տուժածների իրաւունքների պաշտպանութեան միջազգային այս կարեւոր գործիքակազմերի գործադրման անկարելիութեան՝ ելնելով հէնց այդ գործիքակազմերի ձեւական պահանջներից:

6. Միջազգային ատեաններում ներկայացուած են նաեւ բազմաթիւ անհատական գանգատներ միջպետական գանգատներից բացի, եւ դրանցից հրաժարուելու դէպքում անորոշ է լինելու անհատական գանգատների ճակատագիրը: Այս պարագային անհատական գանգատների ուժը կա´մ զգալիօրէն կը թուլանայ, կա´մ միջազգային դատարանը դրանք կարող է պարզապէս միացնել միջպետական գանգատներին, որոնցից երկիրը հրաժարւում է, եւ մերժել դրանք: Արդիւնքը լինելու է այն, որ Կառավարութեան անթոյլատրելի քաղաքական որոշման պատճառով մարդիկ զրկուելու են իրենց իրաւունքների միջազգային դատական պաշտպանութիւնից:

7. Միջազգային ատեաններում գանգատներն ու պահանջները անփոխարինելի են Հայաստանի դիւանագիտութեան համար: Միջազգային պահանջներից հրաժարումը անդառնալի վնասներ կը հասցնի Հայաստանին միջազգային ասպարէզում` խարխլելով դիւանագիտական դիմադրողականութեան հիմքերը:

8. Ադրբեջանական իշխանութիւնները տարիներ շարունակ Հայերի դէմ վարել են ցեղապաշտութեան եւ ատելութեան քաղաքականութիւն` սկսած Հայաստանից ու Արցախից մինչեւ Սփիւռք: Ադրբեջանը ոչ միայն երբեւէ չի փորձել պաշտպանել որեւէ Հայի կամ նոյնիսկ կանխել որեւէ Հայի իրաւունքի խախտում, այլ պետական մակարդակով, յաճախ «խաղաղութեան» շղարշի ներքոյ, խրախուսել ու ոգեւորել է Հային վնաս հասցնելը` սպանութիւններ, խոշտանգումներ, առեւանգումներ, կամայական ազատազրկումներ ու գերեվարումներ, հոգեկան տառապանքներ եւ այլն:

9. Աւելին, ադրբեջանական գործող իշխանութեան ցեղասպանական քաղաքականութիւնը իւրաքանչիւր յանցանքից յետոյ միշտ էլ աւելի է խորացրել թշնամանքը եւ ստեղծել նոր յանցանքների հիմքեր: Այդ կերպ առաջ են եկել ահագնացող սպառնալիքներ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ հայ ժողովրդի հաւաքական գոյութեան դէմ առհասարակ:

10. Սրան գումարւում է այն, որ Հայաստանի իշխանութիւնը անընդհատ միակողմանիօրէն բաւարարում է ադրբեջանական պահանջները՝ սին յոյսով, որ Ադրբեջանը կանգ կ՚առնի, բայց դա այդպէս էլ տեղի չի ունենում ու տեղի չի էլ ունենալու:

11. Ադրբեջանի իշխանութիւնը երբեք էլ խաղաղութեան իրական մտադրութիւններ չի ունեցել: Նրանց միջազգային պահանջները Հայաստանի դէմ եղել են միայն արհեստական` զուտ հայելային` քայլ՝ արտաքին աշխարհը մոլորութեան մէջ գցելու եւ սեփական յանցանքները կոծկելու համար:

12. Միջազգային ատեաններ Ադրբեջանի դէմ ներկայացուած հայցերից Հայաստանի կառավարութեան հրաժարումը օրինականացնելու է ադրբեջանական ատելութեան քաղաքականութիւնն ու ծանր յանցանքները հայ ժողովրդի նկատմամբ, ծնելու է մեր իրաւունքների նոր խախտումներ ու յանցանքներ:

13. Հաշուի առնելով վերը շարադրուածը` վճռականօրէն պահանջում ենք Հայաստանի իշխանութիւններից զերծ մնալ միջազգային դատական ատեաններում Ադրբեջանի դէմ ներկայացուած միջպետական գանգատներից հրաժարուելու յայտարարութիւններից ու գործողութիւններից։ Աւելին, պահանջում ենք ներկայացնել միջազգային դատական նոր հայցեր բոլոր հնարաւոր համաձայնագրերով, այդ թւում՝ Արցախի ժողովրդի բռնի տեղահանման յանցագործութեան համար քրէական պատիժ կիրառելու պահանջով Միջազգային քրէական դատարանին դիմելու միջոցով»։

Յայտարարութիւնը ստորագրած են՝ 

Գեղամ Ստեփանեան, Արցախի Հանրապետութեան Մարդկային իրաւանց պաշտպան,

Արման Թաթոյեան, Հայաստանի Հանրապետութեան Մարդկային իրաւանց նախկին պաշտպան,

Արտակ Բեգլարեան, Արցախի Հանրապետութեան Մարդկային իրաւանց նախկին պաշտպան,

Սիրանոյշ Սահակեան, «Միջազգային եւ համեմատական իրաւունքի կենտրոն» հասարակական կազմակերպութեան ղեկավար,

Արա Ղազարեան, «Արա Ղազարեան» իրաւաբանական գրասենեակի հիմնադիր եւ ղեկավար, միջազգային փորձագէտ

***

Յիշեցնենք, թէ Մարտ 12-ին տեղի ունեցած մամլոյ ասուլիսին վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան չէր բացառած, որ Հայաստան կրնայ հրաժարիլ միջազգային ատեաններու մէջ ընդդէմ Ազերպայճանի բողոքներէն, եթէ խաղաղութեան պայմանագիր կնքուի։